Doğumdan itibaren öğrenmenin başlamasıyla birlikte, çocuklar ilk alışkanlıklarını aile ortamında deneyimler, öğrenirler ve bu öğrenme süreci okul öncesi eğitimde ve okul sürecinde pekiştirilerek yenileri eklenmeye devam eder. Anne babanın bu süreçte çocuğu olumlu yönde desteklemesi, yeni davranışları kazanmasında rol-model olması ve çocuğa alışkanlık kazandırırken sistemli ve tutarlı bir yol izlemesi önem taşımaktadır. Çünkü olumsuz bir davranışı değiştirmek-dönüştürmek ya da olumlu bir davranışı kazandırmak sabır ve emek isteyen bir süreçtir. Sistemli, tutarlı ve sabırlı olmak, anne babaların bu süreçte en önemli destek noktaları olmaktadır.
Uyku düzeni, tuvalet alışkanlıkları, beslenme alışkanlıkları, öz bakım becerileri, ders çalışma alışkanlıkları gibi iyi alışkanlıklar kazandırılması çocuğa bireysel sorumluluğunu öğretir. İyi alışkanlıklar kazandırılırken çocuğa rol-model olunmalıdır. Örneğin teşekkür etme alışkanlığını kazandırmak isteyen anne-babanın çocuğa teşekkür etmesi gereken durumlarda teşekkür etmelidir. Çocuk, anne ve babanın aynasıdır ve çoğu zaman karakteri dışında anne babadan gördüğü, deneyimlediği, pekiştirildiği davranışları sergiler.
Çocuğa iyi alışkanlıklar kazandırma adımlarına geçmeden önce, öğretilmek istenen davranışın çocuğun zihinsel, fiziksel ve psikolojik olgunluğuna uygun olup olmadığı göze alınmalıdır. Her çocuk aynı davranışı kazanmayabilir, her çocuğun gelişim düzeyine göre farklılık gösterebilir.
Çocuklara iyi davranış kazandırılırken izlenecek adımlar şu şekilde olmalıdır:
Bilgilendirme: Çocuğa davranışı neden kazanması gerektiği, amaçları ve gerekçeleriyle birlikte çocuğun anlayacağı şekilde açıklanmalıdır. Çocuk, istenen davranışı kazanmayı ihtiyaç olarak görmelidir.
Bu açıklama yapılırken suçlayıcı bir dil kullanılmamalı ve öğrenme süreci anlatılmalıdır. Çocuk bu süreçte ebeveyn desteğini hissetmelidir.
Takip: İstenen davranış detaylarıyla birlikte açıklandıktan sonra, çocuğa belli bir süre tanınmalıdır. Çocuğun davranışları bu süreçte gözlemlenmeli, olumlu ya da olumsuz gelişmeler takip edilmelidir. Burada önemli olan nokta, çocuğa sürekli onun üzerinde gözlem yapıyormuş hissi uyandırmamaktır. Sürekli gözlemleniyormuş hissi çocukta kendisine güvenmediğine dair his uyandırabilir.
Geri Bildirim: İstenen davranış kazandırılma sürecinde, çocuk olumlu davranışı uygulamaya başladığında veya belli bir süre geçtikten sonra çocuğa gidişat hakkında geri bildirim verilmelidir. Olumlu giden süreç hakkında teşvik etmek veya olumsuz giden süreçte zorlanılan noktaları paylaşmasını sağlayarak destek olunmalıdır.
Hatırlatma: Söz konusu davranışı kazandırılmasında problem yaşanıyorsa yeniden hatırlatma sürecine gidilmelidir. Bilgilendirme yeniden yapılmalı, ortaya çıkan problemler konuşulmalı ve aşılması konusunda çözüm yolları aranmalıdır. Önemli olan nokta çözüm sürecinde de çocuğu süreç dışında tutmamaktır.
Söz konusu davranış bu süreçlerden sonra da kazandırılmıyorsa ödül ve yaptırımlara başvurulabilir. Ödül ve yaptırımlara başvururken ilk olarak çocuğa neden ödül alacağı ya da neden yaptırım uygulandığı açıklanmalıdır. Çok ağır yaptırımlardan veya maddi değeri yüksek ödüllerden kaçınılmalıdır. Çocuğu davranışı yapmadığı durumlarda ödül vermemek veya yaptırım uygulamakla tehdit edici konuşulmamalıdır. Ödül veya yaptırım, istenen davranıştan hemen sonra veya istenmeyen davranıştan hemen sonra verilmelidir, belirli bir süre geçtikten sonra verilen ödül veya yaptırımlar etkisini kaybedecektir. Ödül veya yaptırım davranışa uygun olmalı, çocuğun istemediği bir durumla maruz bırakılmamalıdır.